PIEŚŃ ALWISA WSZECHWIEDZACEGO
(ALVÍSMÁL)
Treść: Bogowie przyrzekli
rękę córki boga Thora karłowi Alwisowi w zamian za wykonanie jakiejś zbroi.
Thora wówczas nie było w domu. Kiedy karzeł przyszedł, by zabrać narzeczoną
Thor odmówił oddania jej twierdząc, że jego nikt o zgodę nie pytał. Rozpoczyna
się potyczka słowna; Thor próbuje zyskać na czasie, zadając mądremu gościowi
coraz trudniejsze pytania, i przetrzymuje go tak aż do wschodu słońca, bo wiem
że światło dzienne zamienia karły w kamień. Jego podstęp rzeczywiście się udaje.
"Pieśń Alwisa Wszechwiedzącego" jest właściwie swego rodzaju traktatem
językowym, zbiorem synonimów. Począwszy od strofy 10 każda odpowiedź Alwisa
zawiera sześć synonimów określających tę samą rzecz lub zjawisko. Z ich zestawienia
można zauważyć, że nazwy używane przez ludzi są zwykłe, np. niebo, przez Asów
będzie już nazywane poetycko "kraj gwiazd", przez Wanów przenośnie
"tkacz wiatrów", przez olbrzymów pospolicie "górny dom",
przez Alfów egzaltowanie "piękny dom", przez karłów-płatnerzy i złotników
"kapiąca sala".
1. "Ławy
teraz ścielić narzeczona ze mną
Do dom pośpieszy;
Gwałt wielki z weselem - każdy może myśli -
Nie ma spokoju jak tylko w domu".
Thor rzekł:
2. "Cóż to za mąż? Czemu nos masz tak blady?
Czyś był wśród trupów tej nocy?
Podobny do Thursa wydajesz mi się,
Urodzeniem twym nie godnyś panny młodej".
Alwis rzekł:
3. "Wszechwiedzący zwę się, pod ziemią żyję,
Pod skałą mam siedlisko;
Po zapłatę za oręż tutaj przyszedłem:
Niech nikt nie łamie uroczystych przysiąg".
Thor rzekł:
4. "Ja mogę złamać, gdyż mnie przysługuje
Prawo jako ojcu dziewczyny;
Nie byłem w domu gdy ci przyrzeczono,
Sam jeden śród bogów rządzę jej zamęściem".
Alwis rzekł:
5. "A ktoś ty, co się mienisz w prawie
Rozporządzania Świetlaną?
Ciebie powsinogo niewielu znać może,
Jakaż ladacznica na świat cię wydała?"
Thor rzekł:
6. "Wingthor zwę się, zjeździłem szmat świata,
Sydgraniego jestem synem,
Bez mego pozwolenia dziewczyny nie dostaniesz
I ożenku nie będzie".
Alwis rzekł:
7. "Pozwolenie twoje chciałbym jak najprędzej
Dostać na to małżeństwo,
Chcę ją mieć, nie chcę żyć
Bez tej białej jak śnieg dziewczyny".
Thor rzekł:
8. "Miłość dziewczęca nie będzie tobie,
Wszechwiedzący gościu, wzbroniona,
Jeśli o każdym świecie potrafisz,
Co wiedzieć chcę - wyjaśnić.
9. Powiedz
mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak się ziemia zwie, gdzie pokoleń szeregi żyją,
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
10. "'Ziemią' zwie się u ludzi, 'rolą' u Asów,
'Szlakami' zwią ją Wanowie,
'Sino-zieloną' Olbrzymy, 'zieleniejącą' Alfowie,
'Gliną' - najwyżsi bogowie".
Strofa 10, w.2:
szlakami - handlowymi; Njörd, będący Wanem, był bogiem handlu.
Thor rzekł:
11. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak sie niebo zwie, co każdy zna,
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
12. "'Niebem' zwie się u ludzi, 'krajem gwiazd' u bogów,
'Tkaczem wiatrów' zwą je Wanowie,
'Górnym domem' Olbrzymy, 'pięknym domem' Alfowie,
'Kapiącą salą' - Karły".
Thor rzekł:
13. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak się miesiąc zwie, co go wszyscy widzą
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
14. "'Miesiącem' zwie się u ludzi, 'ognistym' u bogów,
'Krążącym kołem' zwą go w Helju,
'Śpiesznym' - Olbrzymy, 'światłem' - Karły,
'Lat licznikiem' - Alfowie".
Strofa
14, w.4:
O tym, że księżyc został stworzony do liczenia czasu mówi Edda jeszcze w Wieszczbie
Wölwy, strofa 6, i w Pieśni o Wafthrudnirze, strofa 25.
Thor rzekł:
15. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak się słońce zwie, co je wszyscy widzą,
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
16. "'Słońcem zwie się u ludzi, 'południowym' u bogów,
Karły zwą je 'odrwiszem Dwalina',
'Wiecznym żarem' - Olbrzymy, 'pięknym kołem' - Alfowie,
'Najjaśniejszym' - Asów synowie".
Strofa
16, w.2:
Prawdopodobnie słońce zadrwiło sobie z karła Dwalina tak, jak w tej pieśni z
Alwisa.
Thor rzekł:
17. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak się chmury zwą, co są z deszczem zmieszane,
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
18. "'Chmurami' zwą się ludzi, 'zapowiedzią ulewy' u bogów,
Wanowie zwą je 'latawcem wiatrów',
'Obietnicą deszczu' - Olbrzymy, 'mocą powietrza' - Alfowie,
'Szłomem kryjącym' - duchy w Helju".
Thor rzekł:
19. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak wiatr się zwie, co daleko wieje
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
20. "'Wiatrem' zwie się u ludzi, 'błędnikiem' u bogów,
'Rumakiem rżącym' zwą go Wanowie,
'Wyjącym' - Olbrzymy, 'tym co z hukiem pędzie' - Alfy,
'Szturmującym' - duchy w Helju".
Thor rzekł:
21. Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak cisza zwie się, co leżeć winna
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
22. "'Ciszą' zwie się u ludzi, 'zaciszem' u bogów,
Wanowie zwą ją 'ustaniem wiatru',
'Parnością' - Olbrzymy, 'uśpieniem dnia' - Alfy,
A Karły zwą 'schronieniem dnia'".
Thor rzekł:
23. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak morze się zwie, gdzie wszyscy wiosłują,
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
24. "'Morzem' zwie się u ludzi, 'bezmiarem wód' u bogów,
Wanowie zwą je 'Falą',
'Węgorzy ojczyzną' - Olbrzymy, 'wód ciemnią' - Alfy,
Karli zwą 'morską bezdnią'".
Thor rzekł:
25. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak zwie się ogień, co się pali od pokoleń wielu
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
26. "'Ogniem' zwie się u ludzi, a 'zarzewiem' u Asów,
Wanowie zowią go 'żarem',
'Wilkiem' - Olbrzymy, 'pożarem' - Alfowie,
'Niszczycielem' zwą go duchy w Helju".
Thor rzekł:
27. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak zwie się ten bór, co rośnie od wielu pokoleń
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
28. "'Borem' zwie się u ludzi, 'grzywą pól' u bogów,
Duchy na Helju zowią go ;trzciną na stokach',
'Żerem płomieni' - Olbrzymy, 'pięknością konarów' Alfowie,
'Różdżką czarodziejską' - Wanowie".
Thor rzekł:
29. Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak zwie się ta noc, co jest Nöra córą,
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
30. "'Nocą' zwie się u ludzi, 'ciemnością' u bogów,
Wanowie zwą ją 'zasłoną',
'Niejasną' - Olbrzymy, 'Snu rozkoszą' Alfowie,
A Karły zwą ją 'wróżką snów'".
Thor rzekł:
31. Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak zwie się siew, co sieją syny z pokolenia na pokolenie
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
32. "'Jęczmieniem' zwie się u ludzi, 'ziarnem' u bogów,
Wanowie zwą go 'zbożem',
'Jadłem' - Olbrzymy, 'kiełkiem' - Alfowie,
Duchy z Helju zwą go 'miernym'".
Thor rzekł:
33. "Powiedz mi, Alwis! gdyż wszystko, co żywych dotyczy
- Mniemam - jest ci wiadome, Karle!
Jak zwie się piwo, co piją syny pokoleń
W każdym ze światów?"
Alwis rzekł:
34. "'Piwem' zwie się u ludzi, 'ałusem' u Asów,
'Oszałamiającym ołem' zwą je Wanowie,
'Napojem reniferów' - Jötny, 'miodem' - tamci z Helju,
'Ucztą' zwą je Suttunga syny"
Thor rzekł:
35. "W jednej piersi nie widziałem nigdy
Większej liczby starych run;
Twoim wyliczaniem - mówięć - przechytrzyłem ciebie,
Dzień cię zaskoczył, Karle!
Słońce teraz świeci w sali".