Sufi (pol. sufiści)
Sufizm (arab. tasawwuf) - zbiorcze określenia dla różnorakich nurtów mistycznych w islamie. Pochodzi ono od słowa suf (wełna), bowiem czerpiąc wzór z chrześcijańskich mnichów sufi ubierali się we włosiennice. Sami Arabowie zwali sufich fakirami (faqir), co znaczy biedak, albo derwiszami (darwis), co pochodzi od perskiego słowa nędzarz.
Doktryna
Sufizm, będąc mistyczno-ascetyczną ścieżką do poznania Boga, nie posiada żadnej sprecyzowanej doktryny. Nie znaczy to, że sufi lekceważyli teologię, jednak to nie teologia była przedmiotem ich studiów. Dlatego sufizm rozwinął się w jednakowym stopniu wśród sunnitów i szyitów, czerpiąc wiele inspiracji z monastycyzmu chrześcijańskiego i buddyjskiego.
Oto kilka sposobów na jakie sufi objaśniali istotę sufizmu:
Sufi jest to ten, kogo nie nuży żadne poszukiwanie i kogo nie męczy żadna sprawa.
Były wśród sufich pewne wskazania, następnie pojawiły się pewne ruchy, następnie nie pozostało nic poza zmartwieniami.
Nauki sufich są na początku zdobywane, a na końcu intuicyjne.
Sufizm polega na tym, iż nic ciebie nie posiada.
Sufizm to uchwycenie rzeczywistości i zwątpienie w to, co w rękach ludzkich.
Wybrane myśli sufich
Nieszczęśliwy syn Adama, gdyby lękał się ognia piekielnego tak, jak się lęka ubóstwa, wówczas wszedłby do raju.
Grzesznicy są dla Boga zbyt mało wartościowi, aby pozwalał im umierać z głodu. On raczej głodzi swoich przyjaciół.
Pycha wobec bogaczy i możnych to prawdziwa pokora.
Prawidłowe odosobnienie to przezwyciężanie samotności swojej duszy.
Jeśli sługa wyrzeka się świata doczesnego powierza mu Bóg anioła, który zasiewa mądrość w jego sercu.
Ten, dla kogo milczenie nie jest jego ojczyzną, ten jest natrętnym gadułą, nawet jeśliby był milczącym.
Mędrcy odziedziczyli mądrość przez milczenie i rozmyślanie.
Nie ma żadnej rzeczy dla długotrwałego uwięzienia bardziej odpowiedniej od języka.
Oto został stworzony dla człowieka jeden język i dwoje oczu i dwoje uszu, aby słuchał i widział więcej, aniżeli mówi.
Gdyby mówiący wiedział, jakie niebezpieczeństwo jest z mówienia, tedy by milczał, jeśliby tylko mógł tak długo, jak długie było życie Noego. A gdyby milczący wiedział jakie niebezpieczeństwo jest z milczenia, prosiłby Boga o podwójny wiek Noego, ażeby mógł mówić.
Ludzie są na drodze, dopóki nie odejdzie od nich lęk, a kiedy odejdzie od nich lęk, zbaczają z drogi.
Jeśli Bóg umiłował sługę, ustanowił w jego sercu płaczkę żałobną, a kiedy znienawidził sługę, ustanowił w jego sercu piszczałkę.
Serce, kiedy nie ma w nim smutku, jest ruiną, tak jak dom, kiedy nikt w nim nie mieszka, niszczeje.
Głód należy do cech sufich i jest on jednym ze wsporników walki duchowej.
Kiedy Bóg stworzył świat doczesny, uczynił w sytości grzech i niewiedzę, a uczynił w głodzie wiedzę i mądrość.
Kluczem do świata doczesnego jest sytość, a kluczem do świata ostatecznego głód.
Pokora jest piękna u każdego pojedynczego człowieka, ale najpiękniejsza jest u bogatych. Pycha jest brzydka u każdego człowieka, ale najbrzydsza jest u biedaka.
Pewien mężczyzna zobaczył mędrca jedzącego to, co spadło z jarzyn do wody. Powiedział do niego: Jeślibyś służył władcy, nie musiałbyś jadać takich rzeczy. Odpowiedział mędrzec: A jeślibyś zadowolił się tym, nie potrzebowałbyś służebnictwa u władcy.
Bóg położył pięć rzeczy w pięciu miejscach: wielkość w posłuszeństwie, poniżenie w grzechu, lęk szacunku we wstawaniu nocą, mądrość w pustym brzuchu i bogactwo w umiarkowaniu.
Cierpliwość bez Boga jest okrucieństwem.
To, co jest poza Bogiem - to są twoi wrogowie.
Do znamion służebności należy wyzbycie się planowania i doświadczania przeznaczenia.
Najtrudniejszą rzeczą dla nowicjuszy jest obcowanie z przeciwnikami.
Prawdomówny przemienia się w ciągu dnia czterdzieści razy, a obłudnik trwa w swoim jednym stanie przez czterdzieści lat.
Każda rzecz jest czymś, ale przyjaźń kłamcy niczym.
Znamieniem kłamcy jest jego hojność w przysięganiu bez wymagania przysięgi.
Słowa sięgają dalej, aniżeli zamierzał ten, kto kłamał.
Człowiek prawdomówny to ten, kto nie troszczy się o to, że opinia ludzi o nim może zmienić się na gorszą. Nie lubi on badania ludzi co do pyłku w pięknie uczynków i nie wzdraga się przed tym, że ludzie badają zło w jego uczynkach.
Kto pragnie wolności, niechaj wstąpi na służbę Bogu.
Kto by zechciał poznać swoją rangę u Boga, ten niechaj spogląda, jaką rangę Bóg posiada u niego.
Męstwo oznacza, iż okazujesz sprawiedliwość, ale nie żądasz sprawiedliwości dla siebie.
Po rozpoznaniu Prawdy okrucieństwo stworzeń nie wywiera na Ciebie wpływu.
Historia
Pierwsi sufi pojawili się już w VII wieku w Al-Kufie, jako spontaniczna próba szukania przez wiernych nowej religii kontaktu z Bogiem i poznania go, choć czasami usiłuje się też wytłumaczyć powstanie sufizmu względami czysto socjologicznymi - reakcją na przepych i dekadencję dworu kalifów z dynastii Umajjadów. W następnych stuleciach głównym ośrodkiem sufizmu stał się Bagdad.
Z czasem w obrębie sufizmu wykształciło się wiele różnych dróg (tarik) inicjacji mistycznej. Do XV wieku najpopularniejsza była rifa'iyya, której twórca, Ibn ar-Rif (1106-1182) mieszkał na błotach w południowej Mezopotamii. W okresie późniejszym jej miejsce w Mezopotamii zajęła droga zwana qadiriyya. W muzułmańskich Indiach szczególne znaczenie zdobyła suhrawardiyya, która oddziaływała również na hinduskich joginów. Wśród plemion berberyjskich w Afryce Północnej rozwinęła się sadiliyya, natomiast w Imperium Osmańskim - bektaszijja.
Sufizm a fundamentalizm islamski
W publicystycznym ujęciu sufizm jest islamem 'liberalnym', 'ekumenicznym' i 'postępowym', który jest przeciwstawiany 'sekciarskiemu', 'integrystycznemu' i 'wstecznemu' fundamentalizmowi. Jest to duże uproszczenie. Sufizm, będący niewerbalną drogą do poznania Boga, w ogóle nie daje się opisać w języku ideologii istniejących we współczesnej Europie. Jest faktem, że wiele jego twierdzeń zostało zaadaptowanych przez New Age, i w tym sensie jest on łatwiej przyswajalny dla ludzi Zachodu. Jednak zazwyczaj twierdzenia te zostały wyrwane z kontekstu, a ortodoksyjni sufi - przy całym nacisku, jaki kładą na czystość intencji i uczucia - nie wzywają do odrzucenia surowego prawa koranicznego:
Człowiek nie może odrzucić tego, czego nie ma. Sufi, nawołujący ludzi do odrzucenia zewnętrznych form, zwracali się do tych, którzy te formy już osiągnęli (Seyyed Hossein Nasr).
Kto zajmuje się nauką prawa, a nie poświęca się sufizmowi, ten jest niemoralny; kto zaś zajmuje się sufizmem, a nie zwraca uwagi na naukę prawa, ten jest odstępcą od wiary. Kto zaś łączy obie te sprawy osiąga prawdę (imam Malik).
W tym kontekście warto wspomnieć, że według niektórych źródeł duchowy przywódca talibów, mułła Omar jest derwiszem inicjowanym w tariku o nazwie Naqshbandiyya.
Wpływy polityczne
Wiele bractw sufickich osiągnęło duże znaczenie polityczne, niektóre z nich tworzyły własne struktury państwowe (np. w Sudanie i Azji Środkowej).
Wśród nich specyficzną pozycję zajmuje sufizm Czeczenów. To właśnie niezwykła solidarność bractw sufickich pozwoliła temu niewielkiemu narodowi przetrwać okupację rosyjską, a potem przymusową sowietyzację. Zaznaczyć jednak trzeba, że współczesny ruch niepodległościowy w Czeczenii inspiruje się raczej pochodzącym z Arabii Saudyjskiej wahhabizmem, który jest sprzeczny ze ścieżkami sufich.
Warto również wspomnieć, że najbardziej fanatyczne jednostki armii tureckiej, janczarzy, były wychowywane w duchu drogi bektaszijja.
Zrodło: Wikipedia
