Abraxas - określenie używane przez Basilideanów, członków gnostyckiej sekty z drugiego wieku, ozaczające Najwyższą Istotę lub boga, którego czcili. Wierzyli, że Jezus Chrystus wywodził się od Abraxasa i był jedynie fantomem, tu na Ziemii. Wierzyli, że imię Abraxas zawierało wielkie tajemice ponieważ zawierało siedem greckich liter, które po "przerobieniu" na system numeryczny dawało liczbę 365, co daje liczbę dni roku. Dodatkowo wierzyli, że Abraxas rządził 365-cioma bogami, z których każdy był uosobieniem jakiejś cnoty - więc jak stąd wynika, każdy dzień był dniem jakiejś cnoty/wartości. Starsze mitologie natomiast zaliczają Abraxasa do bóstw egipskich, podczas gdy niektórzy demonolodzy twierdzą, iż Abraxas był demonem z głową króla, mającym węże zamiast stóp (węże tworzyły stopy - wiadomo o co chodzi). Na amuletach widnieje z biczem w dłoni. Magiczne słowo "abrakadabra" wywodzi się z jego imienia. Wiele kamieni i klejnotów noszonych przez Basilideanów miało wyrzeźbione jego symbole, jak na przykład ludzkie ciało z głową lwa lub ptaka i wężami zamiast kończyn. Najchętniej noszony amulet miał wyrzeźbioną liczbę 365. Późniejsze gnostyckie symbole zostały przejęte przez wiele społeczeństw oddających się magii i alchemii.
Uzupełnienie:
Słowo Abraxas (poprawnie wymawiane Abrasax) jest słowem wywodzącym się z tejemniczych opowieści ustnych, rozdźwięk między wymową a pisownią wynika z pogmatwania łacińskich słów Sigma i Xi. Niektóre źródła podają, że Abraxas to imię Najwyższego Boga w gnostyckim sytemie żyjącego w drugim wieku Basilidesa. Powodem dla którego do powyższej definicji trzeba dodać co nieco, są odkrycia które zostały poczynione w tym temacie. Etymologia słowa Abraxas jest przypuszczeniem, gdyż praktycznie niemożliwością jest odpowiedzieć na pytanie o jego właściwe znaczenie; istnieje kilkanaście hipotez; na przykład "abir" oznacza "byka", a "axis" oznacza "biegun". A na przykład hebrajskie ha-berakh oznacza "błogosławieństwo"...
Na pewnych kamieniach i magicznych papirusach można znaleźć odniesienia do Abraxasa, mianowicie w słowie "Ablanathanalba" - jest to prawdopodobnie słowo łączące Abraxasa z magicznym słowem Abrakadabra. Teoria ta po raz pierwszy pojawiła się w "Dicionnaire Infernal" (1863) Colinna de Plancy'ego. Parafrazując: "Słowo Abraxas powstało ze słowa Abrakadabra. Wizerunek Abraxasa widnieje na amuletach - ma głowę koguta, smocze stopy i bicz w ręce". Źródło słowa Abrakadabra nie jest znane, chociaż powiada się iż pochodzi z hebrajskiej frazy "abreq ad habra", oznaczającej "ciśnij swym piorunem nawet w śmierć".
Powszechie znana jest numeryczna wartość słowa Abraxas, sięgająca 365, ale sposób w jaki ta liczba została okreslona, jak te niebiańskie poziomy mają się do Abraxasa (oznaczającego boga w samym sobie), jest rzadko wyjaśniany. Oto numeryczne wartości liter tworzących słowo Abraxas: - a=1, b=2, r=100, a=1, s=200, a=1, x=60 (tak więc 365 to suma wartości liter). Ci którzy zgadzają się z teorią 365 nieb systemu Basilidiana muszą uświadomić sobie, że Abraxas sam w sobie zawiera się w tej liczbie - sądzę, że niewielu może to zrozumieć.
W każdym bądź razie to bardzo ważny fakt i powinno się o nim pamiętać szukając informacji o Abraxasie. Jeśliby przyjęto fakt, że istnieją 364 nieba; jeśli Abraxas jako Najwyższy Bóg dopełniałby tej liczby, był jej ostatnią cyfrą (tj. 365), nie zgadzało by się to z systemem Basilidaiana. Mówiąc krócej, Abraxas jako bóstwo nie może być częścią zbioru niebios. W dodatku, jeśli Abraxas rządziłby 365-ioma aniołami lub "mocami" (czasem błędnie kojarzonymi z bogami), Abraxas nie mógłby być liczony jako jeden z nich gdyż dla Basilideanów jeden bóg stoi poza wszystkim. Dla większości to pewnie różnica "techniczna", ale jest to ważny fakt.
Irenaeus w swojej ksiażce "Przeciw Herezjom" (rozdział 34 - Doktryny Saturninusa i Basilidesa), mimo iż błędnie określa Abraxasa, to ukazuje nam więcej szczegółów dotyczących "Mitu Powstania" Basilidesa: "Nous (Umysł) był pierwszym z Nienarodzonego ojca, a później z niego zrodziło się słowo (Logos), ze słowa wiedza (Phronesis), z wiedzy mądrość (Sophia) i siła (Dynamis), a z nich moce, a z nich księstwa i anioły, którymi Basilides nazywa "pierwszymi". Oni to stworzyli pierwsze niebo. Inne moce, będące formą wywodzacą się z "pierwszych", stworzyły kolejne niebo, podobne do tego pierwszego..." Tak powstawało 365 niebios. Każde z nich, wedle Irenaeusa oznaczało jeden dzień roku.
Podobnie pisał Tertuliian, utrzymując jednak, że Nous (Umysł) wywodził się Abraxasa. Wydaje się, że Ireanaeus lepiej pojmował "mit kreacji/powstania" Basilidesa, ale Najwyższa Istota Basilidianów jest istotą osobną i wyraźnie wydobrębnioną od niższych mocy. Powinno być podkreślone to, że Tertullian i Irenaeus byli jedynie anty-gnostyckimi ojcami kościoła, którzy mieli w system Basilidesa wpleść imię Boga. Hippolitus w "Obaleniu Herezji Wszelakich", nigdy nie wspominał o Abraxasie. Mało pism Basilidesa się zachowało, a te które przetrwały nie wspominają o Abraxasie. Dla Basilidesa Bóg nie jest istotą i nie można go opisać, Hippolitus cytuje rzekome słowa Basilidesa: "Był gdy była nicość, nie, nawet "nicości" nie było. Nawet jego nie było. Używając słowa "był", nie miałem na myśli tego, że był; ale chcąc dać pojęcie o tym co chcę zasygnalizować, użyłem pojęcia "była absolutna nicość". Nic nie było, ani materii, ani substancji, ani prostoty, ani niemożliwości kompozycji (...) ani człowieka, ani anioła, ani Boga; w sumie, nie było nic dla czego człowiek znalazł określenie, czy to przez percepcję czy koncepcję".
Obecna wiedza pokazała, że postać Abraxasa była błędnie utożsamiana z naukami Basilidesa. Teraz wydaje się jasne, że Abraxas to imię nadane jednemu z aniołów, Sabaothowi, który zbawił się i został wyniesiony na wyżyny niższych mocy. Każdy kto szuka informacji o Abraxasie musi nieuchronnie wybrać między dwoma źródłami - między dziełami antygnostyckich ojców kościoła i gnostyckimi pismami, gdzie wymienia się Abraxasa. Jesli szukający wybierze pierwszą z opcji, musi mieć świadomość, że w interesie kościoła było wypaczyć wierzenia gnostyków. Druga opcja pozwala poszukiwaczowi odkryć rolę Abraxasa w pismach gnostyckich - dla nich kilka przykładów (tytuły zostawiam angielskie - przyp. Thor.):
On The Origin of the World:
"Teraz, gdy Sabaoth, syn Yaldabaotha, usłyszał głos Pistis, zaczął śpiewać dla niej, i potępił ojca [...] w słowach Pistis; i wychwalał ją gdyż uczyła ich o nieśmiertelnym człowieku i jego świetle. Wtedy Pistis Sophia palcem nakreśliła nad jego głową światło z jej światła, będące potepieniem ojca. Wtedy gdy Sabaoth tonął w janości, zyskał moc przeciw wszystkim mocom chaosu. Od tego dnia zwany jest "Panem Mocy (Sił)"
Hypostasis of the Archons:
"Gdy jego potomek, Sabaoth, ujrzał moc anioła, żałował i potępił ojca swego i matkę swoją (materię). Zniechęcił ją tym, ale śpiewał dla niej piesni pochwalne, wychwalające Sophię i jej córkę Zoe. A wtedy Sophia i Zoe wzniosły go i dały władzę nad siódmym niebem, poniżej zasłony dzielącą to ponad i to niżej. Zwany jest jako "Bóg mocy (Sił), Sabaoth, gdyż stoi nad mocami chaosu".
Wierzenia Egipcjan:
"Nadeszli (posłańcy): pierwszy, wspaniały Gamaliel wspaniałego światła Harmozel, wspaniały Gabriel drugiego wspaniałego światła Oroiael, i wspaniały Samlo wspaniałego światła Davithe, i wspaniały Abrasax wspaniałego światła Eleleth. I konwój ich szedł naprzód z woli Ojca; Pamięć najwspanialeszego, pierwszego, Gamaliela; Miłość najwspanialszego, drugiego - Gabriela; Pokój trzeciego, najwspanialszego Samlo; życie wieczne najwsapanialszego, czwartego, Abrasaxa".
