Seth
Starożytny egipski bóg chaosu. Jest poza tym bogiem wojny, pustyń, burz oraz obcych ziem. Seth był bratem Osirisa, Issis`a oraz Nepthys`a i mężem Latter. Jest lepiej znany z tego powodu, że zamordował swojego brata i usiłował zabić także swojego siostrzeńca Horusa. Horus niestety przeżył i wygnał Seth`a na pustynie, gdzie miał pozostać na zawsze.
Oto jak Setha w książce "Mitologia starożytnego Egiptu" opisuje J. Lipińska i M. Marciniak:
"Bóg pustyń i oaz, występujący w postaci niezidentyfikowanego zwierzęcia, które wedle niektórych teorii miało być antylopą, ziemnym prosięciem, skoczkiem pustynnym, czy okapi. Przypuszczalnie stworzenie to musiało już być obce Egipcjanom w okresie, gdy zaczęli oni wyobrażać je w płaskorzeźbach i posągach, gdyż nadawali mu kształty stylizowane do stopnia uniemożliwienia identyfikacji. W mitologii Seth nierozerwalnie związany był z Ozyrysem i Herusem, potępiany jako morderca i uzurpator. W religii miał on jednak znaczenie jako potężny bóg wojownik, pomagający Re i zwalczający jego wroga Apopa, ponadto - zwłaszcza w czasach II, a potem XIX i XX dynastii - cieszył się pozycją opiekuna królów. W tym więc przypadku istnieje wyraźny rozdział koncepcji religijnych i mitologicznych, choć w czasach późniejszych odwrócono się od Setha całkowicie, uważając jego świątynie za miejsca nieczyste i tępiąc jego kult. Mimo to, w świątyni, wzniesionej w czasach Dariusza w oazie Charga Seth nadal jest wyobrażany jako wojownik na dziobie barki słonecznej, ale nadano mu - w miejsce tradycyjnego - kształt sokoła. Najważniejszym miejscem kultu Setha było Ombos w pobliżu dzisiejszej miejscowości Ballas, gdzie czczono go od czasów predynastycznych. Drugim ośrodkiem było Hypselis (w XI nomie górnoegipskim), a w mieście Su u wejścia do depresji Fajumskiej Seth miał się narodzić. W Tanis, we wschodniej Delcie, zidentyfikowano Setha z bogiem Hyksosów, którzy opanowali Egipt w II Okresie Przejściowym, a identyfikacja ta wpłynęła niewątpliwie na jego złą sławę. Jako bóstwo oaz miał on również przybytki w oazie Dachla i Charga; w Dachla istniała nawet wyrocznia Setha, działająca jeszcze w czasach XXII dynastii. Zgodnie z legendą, w Charga i Dachla wsiąkła krew walczącego z Horusem Setha, choć wedle innej wersji najzagorzalsza bitwa między bogami miała miejsce koło Oxyrchynchos. W sztuce Setha przedstawiano w czasach późniejszych jako mężczyznę z głową jego symbolicznego zwierzęcia. Wedle Greków Seth był identyczny z bogiem Tyfonem."
A oto esej ze strony Dragon Rouge Polska - http://magiasmoka.w.interia.pl
Set, podobnie jak wiele innych bóstw utożsamianych z Ciemnością, posiada wiele aspektów, a jego postać jest w dużym stopniu dwuznaczna. Jest on synem egipskiego boga ziemi Geba i bogini nieba Nut oraz bratem Ozyrysa, Izydy i Neftydy, która uważana jest również za jego żonę. Tak przedstawia Seta mit ozyriański. W Tekstach piramid natomiast jest on opisany jako syn Ra i brat Horusa Starego. Grecka wersja jego imienia to Seth, babilońskie warianty to z kolei: Setech, Setekh, Setesh, czy Sutekh. Etymologia i znaczenie tego imienia nie jest do końca jasne. Najczęściej tłumaczy się je jako "Separator", "Ten, który rodziela". Istnieją jednak także dwa egipskie słowa, od których może ono pochodzić: setes, co oznacza "filar", czy też seten, "oślepiać". W papirusach pochodzących z początków naszej ery, pojawiają się też "magiczne" imiona Seta używane w inwokacjach i zaklęciach: "erbeth, parkebeth" i "bolchoseth".
Set najbardziej znany jest z mitu o konflikcie ze swym bratem Ozyrysem. Ozyrys wraz ze swą siostrą i małżonką Izydą władali Egiptem tworząc prawa i ucząc swych poddanych uprawy ziemi, rzemiosła i lecznictwa. Ich władza budziła jednak zazdrość Seta, który pewnego razu, pod nieobecność boskich małżonków, przygotował na swego brata pułapkę wraz z siedemdziesięcioma dwoma innymi spiskowcami. Przygotował specjalną skrzynię wykonaną na miarę Ozyrysa, którą zaprezentował swemu bratu podczas uczty na cześć jego powrotu do kraju. Wszyscy zaproszeni goście próbowali do niej wejść, lecz zmieścił się tylko Ozyrys. Wtedy Set wraz ze swymi sprzymierzeńcami zamknęli skrzynię i wrzucili ją do Nilu. Wydarzyło się to siedemnastego dnia miesiąca Hathor. Po długich poszukiwaniach Izyda odnalazła skrzynię z martwym ciałem małżonka i zamierzając pochować je uroczyście, ukryła tymczasowo skrzynię na bagnach w Delcie Nilu. Jednak przypadkiem natknął się na nią Set. Porąbał on ciało Ozyrysa na czternaście kawałków i rozrzucił je po całym kraju. Znów więc Izyda wyruszyła na poszukiwania. W końcu udało jej się odnaleźć i zebrać wszystkie części ciała Ozyrysa z wyjątkiem jego penisa, który pożarty został przez rybę. Nie był to jednak koniec walki Seta o panowanie nad Egiptem. Po śmierci swego brata, Set musiał stanąć do walki z jego synem Horusem, która trwała osiemdziesiąt lat i zakończyła się zwycięstwem Horusa, mimo, że stracił w niej oko. Po zakończonej walce Set zmuszony został zwrócić je Horusowi.
Set i Ozyrys lub Horus stanowią dwie przeciwstawne i jednocześnie dopełniające się siły: światła i ciemności. Set jako pan jałowej pustyni jest przeciwieństwem boga wegetacji i urodzaju Ozyrysa. Jako ten który zabija swego brata, stał się on ucieleśnieniem zła, a starożytni Grecy utożsamiali go z Tyfonem, potworem niosącym śmierć i destrukcję. Podczas gdy Ozyrys utożsamiany był z życiodajnym Nilem, symbolem Seta było morze niosące śmierć. Stąd też kojarzono go z morskimi bestiami, tudzież potworami żyjącymi częściowo w morzu, częściowo na lądzie. Należał do nich Apep, wąż połykający słońce znikające za horyzontem, czy inny mityczny potwór, Akhekh. Set posiada aspekty chtoniczne – wraz z jego oddechem z ziemi wychodzi robactwo. Jako bóg podziemia pożera dusze trafiających tam ludzi. Jest też władcą metali, zwłaszcza żelaza, które nazywane jest "kośćmi Seta". Plutarch pisze:
"Tyfon, jak mówiono, nazywa się Seth i Bebon oraz Smu, imiona te wskazywałyby na jakieś siłowe i chroniące powstrzymanie, opozycję lub odwrót. Ponadto magnetyt nazywają kością Horusa, a żelazo kością Tyfona, jak pisze Manetho. Ponieważ żelazo częstokroć zachowuje się tak, jakby było przyciągane do magnetytu, innym razem zaś odpychane jest w przeciwnym kierunku, to i uzdrawiający, dobry i rozumny ruch świata, raz za pomocą perswazji przyciąga ku sobie i przemienia ten żywiołowy i gwałtowny ruch w harmonijny, potem zaś wyrzuca z siebie zgromadzoną energię, zmienia jego kierunek i pogrąża w dziele stworzenia".
Set i Ozyrys / Horus wyznaczają więc podstawową sprzeczność rządzącą wszechświatem i utrzymującą harmonię i dynamizm wszystkich zachodzących w nim procesów. Set jest panem ciemności, wrogiem słońca, władcą chaosu, wojny. Jest przyczyną trzęsień ziemi i zaćmieć słońca – wszystkich zjawisk, które zakłócają naturalny porządek natury. W czasach najazdów na Egipt (zwłaszcza najazdów Asyryjczyków) Set stał się bogiem i symbolem wrogich sił i państw leżących poza Egiptem. Włada zaćmieniami słońca, burzami i grzmotami i nazywany jest w Księdze Martwych "Panem Północnego Nieba". Jest czerwonym bóstwem pustyni, a czerwień jest kolorem najczęściej z nim kojarzonym, jako czerwień piasków pustynnych, krwi przelanej w bitwie, czy ognia.
Jednak Set nie zawsze był przedstawiany jako ucieleśnienie zła. Jednym z jego przydomków był "potężny", "ten, o wielkiej sile" i czasem uważany był za górnoegipski odpowiednik dolnoegipskiego boga-króla Horusa. Król egipski natomiast łączył w sobie "godności Horusa i Seta". W czasach Hyksosów Set był głównym bogiem, za XIX i XX dynastii był bogiem dynastycznym Ramessydów. Od niego wywodzi się królewskie imię Sethos lub Seti. Set jest też tym, który zabija węża Apofisa (Apepa). Istnieją wizerunki łodzi słonecznej, na której dziobie stoi Set walcząc z Apofisem, a łódź ciągnięta jest nie jak zazwyczaj przez szakale, a przez zwierzęta Seta. Berberowie z oazy Charga czczą Seta jako swego boga, przedstawiając go jako sokoła walczącego z Apofisem. Związki Seta z Apofisem nie są jednak jasne. Raz pojawia się jako ten, który go zabija, czasem jako ten, który włada Apepem, a czasem jest z nim utożsamiany. Set jest również patronem zmarłych i za pomocą drabiny pomagał Ozyrysowi wstąpić do nieba.
Zwierzętami należącymi do Seta są: antylopa, osioł, świnia, hipopotam i krokodyl. Sam Set natomiast czczony był pod postacią tajemniczego zwierzęcia przypominającego psa. Charakteryzowało się ono stojącym, podobnym do strzały ogonem i sterczącymi, kanciastymi uszami. Set zazwyczaj przedstawiany był antropomorficznie, lecz z głową swojego zwierzęcia.
Kult Seta wywodzi się prawdopodobnie z XI nomu górnoegipskiego, w którym zwierzę Seta było znakiem rozpoznawczym. Największe sanktuarium znajdowało się w Ombos, naprzeciwko Koptos w Górnym Egipcie. Poświęconych mu było także wiele innych sanktuariów.
W okresie grecko-rzymskim stał się on bóstwem uważanym za władcę magii, szczególnie magii wojennej i destrukcyjnej. Wzywano go jako opiekuna podróżujących karawan, ale także aby wywołać burze piaskowe i zniszczyć wrogów. Jego królestwem była północna część nieba, a za jego siedzibę uważano gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy. Północ w wielu kulturach uważana jest za miejsce śmierci, ciemności i zimna – cech powszechnie utożsamianych z Setem. Obawiano się, że Set w swym gniewie zakłócać może święta poświęcone innym bogom i aby go ubłagać składano mu ofiary ze zwierząt. Plutarch pisze, iż przed każdą pełnią Księżyca w miesiącu Pachons zabijano dla niego antylopę. W czasie przesilenia zimowego w miesiącu Choiak, składano mu w ofierze osła. Pierwszego dnia miesiąca Mesore, święta, któremu patronował Heru Behutet, Setowi przeznaczano na ofiarę ptaki i ryby. Przeciwniczką Seta była natomiast bogini Reret, przedstawiana w postaci hipopotama. Jej głównym zadaniem była ochrona wiernych przed złą mocą Pana Ciemności. Świętem Seta były jego urodziny przypadające na obecny siedemnasty lipca, a także osiemnasty grudnia (trzeci dzień miesiąca Mechir) i drugi marca (siedemnasty dzień miesiąca Parmutit), określane jako dni "nadejścia Seta".
Set jako Pan Ciemności, jest władcą chaosu, tym, który obdarza iluminacją Czarnego Płomienia. Można go uważać za jednego z patronów Ścieżki Ciemności i dążenia do boskości jakie cechuje szeroko rozumianą Ścieżkę Lewej Ręki. Znaczenie jego imienia, "Ten, który rozdziela, izoluje", może odnosić się do indywidualnej wyizolowanej świadomości. Jako ten, który walczy z Ozyrysem i Apepem jest symbolem walki z zastojem i bezcelowym chaosem. Symbolem zastoju, śmierci i stagnacji jest Ozyrys. Zabicie go to zniszczenie starego porządku, przeciwstawienie się patriarchalnej, narzuconej przez otoczenie i tradycję strukturze, destrukcja wpajanych schematów myślowych. To antynomiańska ścieżka sprzeciwu wobec tego, co narzucone, przewartościowanie pewnych aspektów życia, niezbędny krok na drodze dynamicznego rozwoju. Zabicie Apepa jest z kolei symbolicznym pokonaniem demona chaosu, ślepej bezmyślności, wyborem własnego przeznaczenia, stworzeniem siebie według własnej woli. Wyraża to jeden z przydomków Seta, Set-Heh, oznaczający "Boga Nieskończonej Przyszłości". Set jest więc bóstwem samo-inicjacji, symbolem indywidualnej boskości.
W Tradycji Tyfonicznej Set utożsamiany jest czasem z Tyfonem, lecz nie z greckim demonem chaosu, lecz "boginią Tyfon", prsonifikacją pierwotnej ciemności jaka panowała zanim dokonał się akt stworzenia. Gerald Massey pisze:
"Pierwsza forma Diabła była postacią żeńską, nazywaną Smokiem Ciemności, akkadyjska Tiamat, czy egipska Tyfon. Tyfon zrodziła Seta, który stał się diabłem w Egipcie – Szatanem – i którego reprezentował Czarny Szakal, głos Ciemności".
Dlatego też symbolem Seta są nie tylko wymienione już zwierzęta, lecz także Wąż i Smok o siedmiu słowach symbolizujących siedem gwiazd w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy. Jedną z form Seta uważany jest Aiwas, z którym Crowley nawiązał kontakt w Egipcie i którego przekaz zapisany został jako Księga Prawa. Imieniem Seta Kenneth Grant nazywa tunele prowadzące do ciemnej strony kabalistycznego Drzewa Życia, do klifotycznego Drzewa Nocy, których bramą jest ukryta sefira Daath, sefira wiedzy. Otchłań w pismach Granta nazywana jest Pustynią Seta. Pojęcie to przypomina arabski koncept pustyni Roba El Khaliyeh, określanej jako "szkarłatna pustynia". Wierzono, że pustynia ta zamieszkana była przez złe duchy i potwory, co odpowiada pojęciu sił klifotycznych, przedstawianych jako demony ciemności. Set jako inicjator ścieżki klifotycznej reprezentuje twórczą energię, chaotyczną i trudną do okiełznania, lecz niosącą w sobie ogromny potencjał, Czarny Płomień mrocznej iluminacji. Umiejętność wykorzystania go to ważny krok na drodze do indywidualnej boskości.
Bibliografia:
Lurker, Manfred. Leksykon bóstw i demonów, Bogowie i symbole starożytnych Egipcjan
The Egyptian Book of the Dead
Materiały ze strony: http://www.xeper.org
Flowers, Stephen. Hermetic Magic
