Melek Taus:
"Byłem, jestem obecny teraz, a mój koniec nie nastąpi nigdy. Posiadam władzę nad wszystkimi stworzeniami i nad sprawami wszystkich tych, nad którymi roztaczam opiekę. Zawsze jestem by pomóc tym, którzy mi ufają i wzywają mnie w potrzebie. Nie ma miejsca we wszechświecie, które mnie nie zna... Nauczam i prowadzę tych, którzy wypełniają me polecenia. Jeśli ktoś będzie mi posłuszny i przestrzegać będzie mych nakazów, odnajdzie radość, szczęście i dobro" (Al Jilwah)
Większość współczesnych badań nad wierzeniami Jezydów opiera się na dwóch tekstach uznawanych za pisma sakralne: Al Jilwah (Objawienie) i Meshaf Resh (Czarna Księga). Stamtąd też pochodzą opisy istoty uznawanej za boskiego wysłannika i twórcy świata ludzi – anioła o imieniu Melek Taus.
Nazywany Pawim Aniołem, Melek Taus to postać zaczerpnięta prawdopodobnie z wierzeń staro-asyryjskich, gdzie znany był pod imieniem Adramelek. Adramelek czczony był w asyryjskich miastach, a jego kult obejmował palenie ludzkich ofiar. W średniowiecznej hierarchii demonów ma on tytuł Wielkiego Kanclerza Piekła. Pojawia się też w Biblii w związku ze składaniem mu ofiar całopalnych z dzieci. Na wizerunkach przedstawiano go w postaci ludzkiej lub w formie pawia. Paw to z kolei symbol połączenia wszystkich barw i całościowości, oznaka nieśmiertelności i niezniszczalnej duszy. Adramelek jednak widziany był przez Chrześcijaństwo jako symbol zła i świata materialnego. Ta cecha łączy go z Pawim Aniołem Jezydów. Melek Taus jest bowiem władcą ziemi, świata materialnego. Funkcji tej, według wierzeń Jezydów, nie pełni wszechpotężny Bóg, lecz właśnie jego wysłannik, ulubiony anioł.
To on przemawia w księdze Al Jilwah opisując siebie jako władcę świata i wszystkich stworzeń, a także innych istot boskiej natury: "Los zwierząt na ziemi, ptaków na niebie i ryb w wodzie spoczywa w mych rękach." Rządzi on życiem i śmiercią wszystkich stworzeń. Obdarza łaską, szczęściem i bogactwem, ale też karze za nieposłuszeństwo. Zna wszystkie skarby i ukryte rzeczy na ziemi. Świat nie ma przed nim żadnych tajemnic, a ukrytą wiedzę objawia swym wyznawcom i tym, których wybiera.
Według niektórych teorii Melek Taus stworzony został przez Arymana, perskiego władcę Ciemności jako jego manifestacja. Jeśli więc spojrzeć przez kolorowe pawie pióra, ujrzeć można samego Arymana – Shaitana. Czarna Księga, Meshaf Resh, która przedstawia proces stworzenia świata, wymienia Pawiego Anioła jako pierwszą istotę stworzoną przez Boga. Na początku bowiem Bóg stworzył białą perłę, potem ptaka, na grzbiecie którego umieścił klejnot. Następnie zaś stworzył siedmiu aniołów, każdego w jeden dzień tygodnia. Melek Taus (nazywany też imieniem Azazel lub Shaitan) powstał w niedzielę jako pierwszy i ustanowiony został władcą ponad wszystkim:
"W każdy z pozostałych dni tygodnia Jedyny tworzył anioły, by służyły aniołowi Melek Taus. Potem Niewidzialny wycofał się i zaprzestał działania, a jego rolę przejął Melek Taus."
To on podzielił perłę na cztery części i stworzył z niej morza i znany nam świat: niebo, ziemię, słońce i księżyc, a także ludzkość, zwierzęta i ptaki. Następnie stworzył statek, w którym przebywał przez trzydzieści tysięcy lat, po czym zamieszkał wśród ludzi w mieście Lalish. Z kabalistycznego punktu widzenia, jako władca świata materialnego (Malkuth) jest on odwrotnością Boga w Kether.
Specjalną opieką otacza on swój lud – Jezydów. Lecz jest też tolerancyjny wobec innych. Według Meshaf Resh, Jezydzi to lud pochodzący od Adama, lecz nie od Ewy. Dowodzi tego opowieść o sporze między Adamem i Ewą, którzy próbowali rozstrzygnąć do kogo z nich należą ich dzieci. Aby wyjaśnić tę kwestię sporną poddali się próbie. Napełnili dwa osobne naczynia błotem, po czym w jednym z nich umieścili krew menstrualną Ewy, a w drugim nasienie Adama. Zakopali naczynia na dziewięć miesięcy. Gdy je otworzyli, w naczyniu Adama było dziecko płci męskiej, w naczyniu Ewy zaś nie było nic. To właśnie dziecko uważane jest za protoplastę Jezydów. Nazwa "Jezydzi" natomiast pochodzi prawdopodobnie z sumeryjskiego i oznacza: "ci, którzy są na właściwej ścieżce", czyli którzy podążają za Bogiem. Inna etymologia wywodzi tę nazwę z języka perskiego, gdzie "Yazata" lub "Yazdan" oznaczało "anioł" lub "bóg".
Dla Jezydów Melek Taus jest tym, który nie tylko ich stworzył, lecz także obdarzył ich kulturą i darem cywilizacji. Odkrył przed nimi swą wiedzę i mądrość, podobnie jak zrobili to opisywani w źródłach chrześcijańskich aniołowie, który zeszli na ziemię, by żyć wśród ludzi. Wśród ich przywódców apokryfy takie jak "Księga Henocha" wymieniają anioła o imieniu Azazel. Nauczył on ludzi sztuki wojennej – wykuwania mieczy i noży, sporządzania tarcz i zbroi, ale także ozdób i biżuterii, a także sztuki makijażu. Wielokrotnie chrześcijański Azazel utożsamiany jest z Pawim Aniołem Jezydów, który w tekście Meshaf Resh nosi to samo imię. Azazel, znający wszelkie tajemnice metali i minerałów, uznawany jest za twórcę alchemii, która wywodzi się ze starożytnych fascynacji metalurgią i tajemnicami ziemskich pierwiastków. W sensie duchowym alchemia jest jednak nauką transformacji duszy. Azazel jest więc tym, który wskazał ludziom ścieżkę duchowej inicjacji, drogę do samo-przebóstwienia. Już od niepamiętnych czasów uważano zaś, że kluczową rolę w tym procesie odgrywa mistyczny ogień, boskie światło, które jest esencją aniołów i wszystkich istot związanych z wyższymi światami. Azazel, nim zszedł na ziemię, był jednym z Serafinów, ognistych aniołów:
"Serafini to władcy światła, Synowie Wiecznego Ognia, który spoczywa uśpiony jako Moc Węża, Kundalini. W starożytnej magii praktykowanej przez postacie takie jak patriarcha Abraham, Mojżesz i Salomon, tworzono świetliste ciało (golem), które pozwalało na podróże do eterycznych i astralnych wymiarów... To świetliste ciało nazywano też "tęczowym ciałem" lub "ogonem pawia". Ptaki takie jak kruki, łabędzie i pawie są symbolami różnych etapów prac alchemicznych – zarówno fizycznych jak i duchowych" (3).
Istotnie, w alchemii paw występuje jako symbol tej fazy, w której alchemik osiągnął wewnętrzne doświadczenie świata astralnego rozpoznawalnego jako zmieniająca się gama kolorów. Etap ten związany jest ściśle z doświadczeniem ciała astralnego i subtelnych sił istniejących poza światem materialnym. "Ogon pawia" to kluczowa faza wewnętrznej transformacji, gdzie następuje autentyczna świadomość ciała astralnego. W niektórych pismach alchemicznych jest to uwieńczenie etapu oczyszczania duszy reprezentowane przez uskrzydlonego smoka. Tęczowa gama kolorów odpowiada też siedmiu kolorom czakr, prze które wznosi się ognisty wąż by przynieść człowiekowi wyzwolenie duchowe.
Etymologicznie słowo "Melek" (lub "Malik") oznacza "władca" lub też "anioł" ( z hebrajskiego: "mal'ak" – posłaniec). "Taus" to z kolei perskie słowo oznaczające pawia. Z powodu związku z ogniem, jego kolorem rozpoznawalnym często jest kolor czerwony. Jednak uważa się, że Melek Taus to anioł o barwie niebieskiej. Stosunek Jezydów do tego koloru jest szczególny – nikt nie ubiera się na niebiesko. Jest to kolor zakazany w tym kręgu kulturowym. Z tego powodu podróżnicy, którzy trafiali do Jezydów, przypisywali im wyraźną niechęć do wszelkich odcieni niebieskości. Jednak ten szczególny stosunek do owego koloru nie jest wyrazem odrazy, lecz uznawania go za barwę świętą, boską. Nie jest więc dozwolone noszenie niebieskich szat, podobnie jak zakazane jest wymawianie imienia boskiego: Shaitan. Jak bowiem zapisano w Al Jilwah:
"Nie wspominaj mego imienia, ani mych atrybutów, jak robią to obcy. Inaczej popadniesz w grzech, gdyż brakuje ci prawdziwej wiedzy. Czcij mój symbol i wizerunek"
Tym symbolem i wizerunkiem, którym zastąpiono Shaitana jest właśnie Melek Taus, Pawi Anioł. Jest on ogniem w obu swych aspektach: tym, który oświetla drogę i tym, który pali i niszczy. Nie można go przypisać jednoznacznie ani do zasady dobra ani zła, gdyż jest jednym i drugim równocześnie – światłem iluminacji i siłą zniszczenia. Jezydzi wierzą, że istnieje w każdym ze swych wyznawców – jako siła o dwóch przeciwstawnych aspektach: jasnym i ciemnym, podobnie jak podwójna jest natura ludzka. Melek Taus jest więc również symbolem samego człowieka: boskiej zasady światła odzianej w ubiór ciemności – materii i materialnego świata.
O tym, że Melek Taus jest inicjatorem ludzkości świadczy też inna opowieść z Meshaf Resh. Otóż gdy Bóg umieścił człowieka w Raju, pozwolił mu jeść owoce wszystkich roślin z wyjątkiem pszenicy. Gdy zobaczył to Melek Taus, zapytał w jaki sposób człowiek ma się rozmnażać, a Bóg odpowiedział, że to właśnie jemu pozostawia tę kwestię do rozwiązania. Wówczas Melek Taus poszedł do Adama i nakazał mu skosztować także zakazanej rośliny. Gdy jednak Adam to uczynił, jego brzuch napuchł, ponieważ nie miał otworu. Wtedy Bóg zesłał ptaka aby zrobił otwór w brzuchu Adama i ulżył jego cierpieniom. Opowieść ta jest symboliczną inicjacją człowieka, ukazaniem mu konieczności sięgnięcia po ukrytą, zakazaną wiedzę. Pszenica odgrywa tutaj rolę owoców z Drzewa Wiedzy, jedynych jakich nie wolno było człowiekowi spożywać. Melek Taus odkrył przed człowiekiem wiedzę, która otworzyła mu oczy i była niezbędnym krokiem na drodze rozwoju.
Legenda głosi, że Melek Taus ustanowił też siedem wież (tzw. "wieże Shaitana") w środku których specjalni kapłani i magowie przeprowadzali ceremonie poświęcone siłom ciemności. Wieże te rozmieszczone były wokół całego Bliskiego Wschodu i powiązane ze sobą siecią magicznych energii. Wierzono, że za ich pomocą Melek Taus kieruje wszelkimi wydarzeniami na ziemi. Centralna wieża umieszczona została na górze Lalesh, miejscu gdzie Sheik Adi, główna postać w historii wierzeń Jezydów, głosił religię Shaitana. To jemu podobno Melek Taus / Shaitan podyktował swe przesłanie zawarte w księdze Al Jilwah w XII w. Według legendy, gdy Sheik Adi wyruszył w swą ostatnią podróż, Shaitan przybrał jego postać i rządził Jezydami przez trzy lata. Gdy powrócił prawdziwy Sheik Adi, Jezydzi zabili go sądząc, że jest oszustem. Wtedy Shaitan ukazał się w swej prawdziwej postaci i ogłosił, że ofiara, którą poniósł Sheik Adi była konieczna, gdyż zakończyło się już jego zadanie na ziemi. Sheik Adi to główny prorok Jezydów, na którego cześć do dziś odprawiane są ceremonie.
Również Melek Taus posiada wiele poświęconych mu ceremonii. Jedna z nich polega na ustawieniu jego wizerunku na podwyższeniu, wokół którego zbierają się uczestnicy. W czasie wschodu słońca, gdy jego promienie padną na przygotowany wizerunek Pawiego Anioła, uczestnicy rzucają się na ziemię by go powitać. Ceremonia ta ma swe źródło w starożytnych kultach słońca i wskazuje, że Melek Taus to bóstwo należące bardziej do sfery światła niż ciemności.
Jest też specyficzna legenda wyjaśniająca dlaczego Shaitan / Melek Taus posiada postać pawia. Opowieść ta pochodzi od kapłana o imieniu Nadir-Lugh. Według tejże legendy, Shaitan, który jest panem tego świata, musiał zmierzyć się z Jezusem widzianym tutaj jako jeden z aniołów, który przybrał ludzką formę i zszedł na ziemię by wykraść świat Shaitanowi. Temu celowi służyć miało jego ukrzyżowanie. Lecz Shaitan zorientował się w tych zamiarach, zdjął Jezusa z krzyża i zastąpił jego ciało iluzją. To właśnie stworzona przez niego iluzja umarła i została pogrzebana. Po trzech dniach natomiast znikła, dlatego Maria i Maria Magdalena znalazły grób pusty. Wtedy objawił im się Shaitan i wyjaśnił całą sytuację. Ponieważ kobiety mu nie uwierzyły, by udowodnić swą moc rozdarł na kawałki pawia, po czym sprawił, że ptak ożył na nowo. Potem zaś przybrał postać pawia i odtąd znany jest jako Melek Taus, Pawi Anioł.
Bibliografia
1. Al Jilwah
2. Meshaf Resh
3. Why Azazel is the Peacock Angel (http://www.semjazza.com)
4. Mc Lean, Adam: The Birds in Alchemy
5. Drower, E.S.: Peacock Angel
6. Seabrook, W.B.: Adventures in Arabia among the Beduins, Druses, Whirling Derivishes and Yezidee Devil Worshippers
7. Empson, R.h.: The Cult of the Peacock Angel
Esej ze strony DR Polska: http://www.magan.superhost.pl/
Autor: Laura
